#World_Health
Published 20 October 2025

■ လူရွယ်ပိုင်းတွေမှာ ကင်ဆာဖြစ်လာကြတာ အခုဆိုရင် သိပ်ပြီး မထူးဆန်းကြတော့ပါဘူး။

■ အသက် ၅၀ အောက်အရွယ်တွေမှာ ကင်ဆာတွေ့ရှိမှုနှုန်းက ၁၉၉၀ ကထက်စာရင် နှစ်ဆနီးပါး ပိုများလာပါတယ်။

■ ဒီအတွက် သိပ္ပံပညာရှင်တွေ လေ့လာခဲ့ကြရာမှာ ပတ်ဝန်းကျင်ညစ်ညမ်းမှု၊ အဆင့်ဆင့်ထုပ်ပိုး စားစရာများ၊ ပလတ်စတစ်မှုန်များနဲ့ ထိတွေ့ခြင်းတို့က ကင်ဆာဖြစ်ပွားမှု မြင့်မားစေတာ ဖြစ်ပါတယ်။

■ ဒါ့အပြင် သိပ်မနောက်ကျခင်မှာ ရောဂါရှာဖွေစစ်ဆေးမှု မလုပ်တာကလည်း ပတ်သက်နေပါတယ်။

■ ၁၉၉၀ တွေနဲ့ယှဉ်ရင် ကင်ဆာတွေ့ရှိမှု မြင့်မားလာခြင်းက ယခုခေတ်မှာ ခေတ်မီရောဂါရှာဖွေတဲ့ နည်းပညာတွေ ထွန်းကားလာကာ လူတွေကလည်း အသိရှိရှိဖြင့် စစ်ဆေးလာကြတာကြောင့် ရောဂါအတွေ့များလာတာ ဖြစ်နိုင်ပါတယ်။

■ ကင်ဆာအားလုံး အဖြစ်များလာခြင်းက ကင်ဆာတစ်မျိုးချင်းစီ အဖြစ်များလာတာတွေကို ဖုံးကွယ်နေပါတယ်။

■ ဒါကြောင့် အဖြစ်များလာတဲ့ ကင်ဆာတစ်မျိုးချင်းစီကိုလည်း သတိထားစောင့်ကြည့်သင့်တယ်လို့ ကင်ဆာသုတေသီ တိုင်မိုသီရက်ဘက်က ပြောပါတယ်။

■ ကင်ဆာစောစီးစွာ ဖြစ်ခြင်းကြောင့် အသက်‌ဆုံးရှုံးကြရပေမယ့် စောစီးစွာ ကင်ဆာရှာဖွေတွေ့ရှိခြင်းကြောင့် နောက်ထပ်မပျံ့ပွား မဆိုးရွားလာအောင် ကာကွယ်ကုသစေနိုင်မှာ ဖြစ်ပါတယ်။

Source: Vox

#World_Health
Published 20 October 2025

■ ကိုဗစ်-၁၉ ရောဂါက အရေးပေါ်ကျန်းမာရေး အခြေအနေအဖြစ်မှ လျော့ပါးသွားပေမယ့် ကမ္ဘာတဝှမ်း လှည့်ပတ်နေဆဲဖြစ်သလို တုပ်ကွေး၊ ဖျားနာ၊ အသက်ရှူလမ်းကြောင်း ရောဂါတွေကလည်း ပုံမှန်ပျံ့ပွားနေပါတယ်။

■ ဒီရောဂါကူးစက်မှုတွေ ကာကွယ်ဖို့အတွက် သိပ္ပံပညာရှင်တွေနဲ့ ကျန်းမာရေးပညာရှင်များက တစ်ခုခုဖန်တီးရန် ရှာဖွေနေပြီး အဓိကက ရောဂါပိုးဝင်ရောက်ရာ နှာခေါင်းပေါက်မှာတင် တားဆီးဖို့ဖြစ်ပါတယ်။

■ နှာခေါင်းဖျန်းဆေးရည်တွေက ဗိုင်းရပ်စ်တွေ ခန္ဓာကိုယ်ထဲ မရောက်ခင်မှာတင် ဖျက်ဆီးပစ်နိုင်ပါတယ်။

■ လူကြပ်ညပ်တဲ့ နေရာတွေ၊ သွားလာရေးတွေကို သွားနေရပြီး အမြဲထိတွေ့နေရတဲ့ သူတွေအတွက်တော့ အိပ်ဆောင်ဆေးတွေက ရောဂါပိုးကာကွယ်ဖို့ အထောက်အကူဖြစ်စေမှာပါ။

■ အသက်ရှူလမ်းကြောင်းဆိုင်ရာ ရောဂါပိုးတွေက နှာခေါင်းကနေ ဝင်ရောက်တာကြောင့် နှာခေါင်းကို ကာကွယ်လိုက်ရင် ရောဂါမဖြစ်စေသလို ဖြစ်ရင်လည်း မဆိုးရွားစေတော့ပါဘူး။

■ အိန္ဒိယမှာဆိုရင် ဆေးဖက်ဝင်ပစ္စည်းများဖြင့် နှာခေါင်းပေါက်ကို လိမ်းနိုင်သလို ခေတ်မီနှာခေါင်းဖျန်းဆေးရည်တွေလည်း ဝယ်ယူရရှိနိုင်ပါပြီ။

■ စမ်းသပ်ချက်တွေမှာဆိုရင် အချို့နှာခေါင်းဖျန်းဆေးတွေက အိမ်သားတွေကြားမှာ ရောဂါပျံ့ပွားမှု သိသိသာသာ လျော့နည်းစေတာ တွေ့ရပါတယ်။

Source: News 18.

အောက်တိုဘာ ၁၉ (ရိုက်တာ) - ဒါကာလေဆိပ်ရှိ သွင်းကုန်သိုလှောင်ရုံစုတွင် ကြီးမားသော မီးလောင်မှု  တစ်ခု ဖြစ်ပွားခဲ့ရာ အဓိက အထည်ချုပ်တင်ပို့ရောင်းချသူများ ပိုင်ဆိုင်သော ကုန်ပစ္စည်းများနှင့် ကုန်ကြမ်း  ပစ္စည်းများ ကြီးမားစွာပျက်စီးခဲ့ပြီး ဆုံးရှုံးမှုများနှင့် ကုန်သွယ်မှုအပေါ်ထိခိုက်မှုများမှာ ဒေါ်လာ သန်းပေါင်း  များစွာအထိရှိနိုင်ကြောင်း အထည်ချုပ်လုပ်ငန်းအကြီးအကဲများက တနင်္ဂနွေနေ့တွင် ပြောကြားခဲ့သည်။

မီးလောင်မှုသည် စနေနေ့ မွန်းလွဲပိုင်းတွင် လေဆိပ်၏ ကုန်ရွာ (cargo village) ရှိ သွင်းကုန်ဌာနတွင် စတင်ဖြစ်ပွားခဲ့ပြီး လေယာဉ်ခရီးစဉ်များကို ယာယီရပ်ဆိုင်းထားခဲ့ရသည်။ တနင်္ဂနွေနေ့တွင် မီးသတ်  သမားများနှင့် လေဆိပ်အရာရှိများက ပျက်စီးဆုံးရှုံးမှုများကို စစ်ဆေးနေစဉ်၊ မီးလောင်ကျွမ်းထားသော အဆောက်အအုံ အပျက်အစီးများကြားမှ မီးခိုးများ ဆက်လက်ထွက်နေဆဲဖြစ်သည်။ မီးလောင်မှုကြောင့် သွင်းကုန်ကုန်ကြမ်းများ၊ တင်ပို့ရန်အသင့် အထည်အလိပ်များနှင့် ကုန်ပစ္စည်းနမူနာများ သိုလှောင်ထား သည့် နေရာများ လောင်ကျွမ်းခဲ့ပြီး၊ ၎င်းတို့အားလုံးသည် ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်နိုင်ငံ၏ ဒေါ်လာ ၄၇ ဘီလီယံ   တန်ဖိုးရှိ အထည်ချုပ်လုပ်ငန်းအတွက် မရှိမဖြစ် အရာများ ဖြစ်သည်။

"ဒီဖြစ်ရပ်က နိုင်ငံရဲ့ ပို့ကုန် ကုန်သွယ်ရေးကို အကြီးအကျယ် ထိခိုက်စေခဲ့ပါတယ်၊ အထူးသဖြင့် အထည် ချုပ်ကဏ္ဍကိုဖြစ်ပါတယ်" ဟု ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ် အထည်ချုပ် ထုတ်လုပ်သူများနှင့် တင်ပို့ရောင်းချသူ များအသင်း (BGMEA) ၏ အကြီးတန်း ဒုတိယဥက္ကဋ္ဌ အီနာမူလ် ဟတ်ခန်က ပြောကြားခဲ့သည်။

"တန်ဖိုးကြီး ကုန်ပစ္စည်းတွေနဲ့ အရေးပေါ် လေကြောင်း တင်ပို့ရမယ့် ပစ္စည်းတွေ ပျက်စီးသွားခဲ့တယ်။ အဲ့ဒီ ထဲမှာ တင်ပို့ဖို့ ပြင်ဆင်ထားတဲ့ အထည်တွေ၊ ထုတ်လုပ်ရေးအတွက် ကုန်ကြမ်းတွေနဲ့ အရေးအကြီးဆုံးကတော့ ကုန်ပစ္စည်း နမူနာတွေ ပါဝင်ပါတယ်"ဟုသူကပြောသည်။

ကုန်ပစ္စည်းနမူနာများ ဆုံးရှုံးခြင်းသည် အနာဂတ် စီးပွားရေးကို ထိခိုက်စေနိုင်ကြောင်း သူက သတိ  ပေးခဲ့သည်။ "ဒီနမူနာတွေက ဝယ်လက်အသစ်တွေ ရရှိဖို့နဲ့ အော်ဒါတွေ တိုးချဲ့ရရှိဖို့အတွက် မရှိမဖြစ် လိုအပ်ပါတယ်။ ဒါတွေကို ဆုံးရှုံးလိုက်ရတာဟာ ကျွန်တော်တို့ အသင်းသားတွေ အနာဂတ် အခွင့်အလမ်းကောင်းတွေကို လက်လွှတ်ဆုံးရှုံးရနိုင်တယ်ဆိုတဲ့ သဘောပါပဲ" ဟု သူက ထပ်လောင်း ပြောကြားခဲ့သည်။

လေဆိပ်ကုန်ရွာသည် ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်နိုင်ငံ၏ အလုပ်အများဆုံး ကုန်စည်ပို့ဆောင်ရေး ဗဟိုချက် (logistics hub) တစ်ခုဖြစ်ပြီး၊ နေ့စဉ် ခြောက်သွေ့ကုန် (dry cargo) မက်ထရစ်တန် ၆၀၀ ကျော်ကို ကိုင်တွယ်ဆောင်ရွက်ပေးနေသည်။ ဤပမာဏသည် အလုပ်အများဆုံး ရာသီဖြစ်သော အောက်တိုဘာမှ ဒီဇင်ဘာလအတွင်းတွင် နှစ်ဆအထိ တိုးလာလေ့ရှိသည်။

"နေ့စဉ် စက်ရုံ ၂၀၀ ကနေ ၂၅၀ လောက်က သူတို့ရဲ့ ကုန်ပစ္စည်းတွေကို လေကြောင်းကနေ ပို့ကြတယ်" ဟု ခန် က ပြောသည်။ "ဒီလို ပမာဏနဲ့ ကြည့်ရင် ငွေကြေးဆိုင်ရာ ထိခိုက်မှုက သိသာထင်ရှားပါတယ်"

မီးလောင်မှု၏ အကြောင်းရင်းကိုမူ မသိရှိရသေးဘဲ စုံစမ်းစစ်ဆေးမှုတစ်ခု လုပ်ဆောင်လျက်ရှိသည်။

ဤဖြစ်ရပ်သည် ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်နိုင်ငံတွင် ယခုသီတင်းပတ်အတွင်း သတင်းများတွင်ပါရှိသည့် တတိယမြောက် ကြီးမားသော မီးလောင်မှု ဖြစ်သည်။ အင်္ဂါနေ့က ဒါကာမြို့ရှိ အထည်ချုပ်စက်ရုံတစ်ခုနှင့် ယင်းနှင့်ကပ်လျက် ဓာတုပစ္စည်း သိုလှောင်ရုံတစ်ခုတွင် မီးလောင်မှုကြောင့် လူ အနည်းဆုံး ၁၆ ဦး သေဆုံးပြီး အခြားသူများ ဒဏ်ရာရရှိခဲ့သည်။ ကြာသပတေးနေ့တွင်လည်း ဆစ်တကောင်းမြို့ရှိ ပို့ကုန်ထုတ်လုပ်ရေးဇုန် (export processing zone) တစ်ခုတွင် ခုနစ်ထပ်မြင့် အထည်ချုပ်စက်ရုံ အဆောက်အအုံတစ်လုံး မီးလောင်ကျွမ်းခဲ့သည်။

ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်သည် တရုတ်နိုင်ငံပြီးလျှင် ကမ္ဘာ့ဒုတိယအကြီးဆုံး အဝတ်အထည်တင်ပို့သည့်နိုင်ငံ ဖြစ်သည်။ Walmart၊  H&M နှင့် Gap ကဲ့သို့သော အဓိက ကမ္ဘာလုံးဆိုင်ရာ လက်လီရောင်းချသူများသို့ ကုန်ပစ္စည်းများ တင်သွင်းနေသည့် ဤကဏ္ဍသည် အလုပ်သမား ၄ သန်းခန့်ကို အလုပ်အကိုင် ပေးထားပြီး တစ်နှစ်လျှင် အမေရိကန်ဒေါ်လာ ဘီလီယံ ၄၀ ခန့် ရှာဖွေပေးလျက်ရှိရာ ယင်းသည် နိုင်ငံဂျီဒီပီ (GDP)

၏ ဆယ်ပုံတစ်ပုံကျော်နှင့် ညီမျှသည်။

ပို့ကုန်ရာသီ အထွတ်အထိပ်ကာလအတွင်း ဖြစ်ပွားခဲ့သော ဤမီးလောင်မှုသည် ကုန်ပစ္စည်း တင်ပို့ မှုများကို နှောင့်နှေးစေပြီး နိုင်ငံတကာ ကုန်ပစ္စည်းပေးပို့ရမည့် နောက်ဆုံးသတ်မှတ်ရက်များ အချိန်မီ  စေရေးတွင် ထပ်လောင်း စိန်ခေါ်မှုများ ဖြစ်စေနိုင်ဖွယ်ရှိသည်။

#World_Science
Published 19 October 2025

▪️ WISPIT 2b လို့ခေါ်တဲ့ ဂြိုဟ်ဖြစ်လာနိုင်တဲ့ အရာဝတ္ထု အစိုင်အခဲကြီးဟာ ကြယ်လေးတစ်ခုကို လှည့်ပတ်နေတဲ့ လက်စွပ်ပုံစံအပေါက်ကြီးထဲမှာ နစ်မြုပ်နေတာကို သိပ္ပံပညာရှင်များ တွေ့ရှိထားပါတယ်။

▪️ ယခင်က ဒီလိုမျိုးကို ယူဆချက်သာရှိခဲ့ပေမယ့် တကယ်တမ်းတွေ့ရှိတာက ယခုပထမဆုံး ဖြစ်ပါတယ်။

▪️ WISPIT 2b ဟာ အရာဝတ္ထုတွေ စုပြုံလာလျက်ရှိပြီး ဂြိုဟ်တစ်ခုအဖြစ် ကြီးထွားနေတာကြောင့် ရှေ့ပြေးဂြိုဟ်လို့ သတ်မှတ်ကြပါတယ်။

▪️ အဆိုပါ ဧရာမရှေ့ပြေးဂြိုဟ်ကြီးက ဂျူပီတာဂြိုဟ်ထက် ၅ ဆလောက်ပိုကြီးကာ သက်တမ်းနှစ်သန်းခန့်ရှိပြီး ကမ္ဘာဂြိုဟ်ကနေ အလင်းနှစ် ၄၃၇ နှစ်ခန့် ကွာဝေးပါတယ်။ 

▪️ WISPIT 2b က သူ့ကိုရှာတွေ့တဲ့ နေရာမှာပဲဖြစ်ပေါ်ခဲ့ဟန်ရှိပြီး အခြားနေရာမှာဖြစ်ပေါ်ကာ ကြားပေါက်ထဲရွေ့သွားတာမျိုး မဟုတ်ပါဘူး။

▪️ WISPIT 2b ကို ချီလီနိုင်ငံမြောက်ပိုင်းမှ VLT-SPHERE တယ်လီစကုပ်ဖြင့် ပထမဆုံး တွေ့ရှိခဲ့တာ ဖြစ်ပါတယ်။

▪️ ဒီနောက် MagAO-X ကိရိယာဖြင့် နောက်ထပ်တိုက်ရိုက်ပုံရိပ်များ ဖမ်းယူရရှိခဲ့ပါတယ်။

▪️ WISPIT 2b အပြင် ကြားပေါက်ကြီးထဲမှာ နောက်ထပ်ပုံရိပ်တစ်ခုလည်း တွေ့ရှိခဲ့ရာ အနာဂတ်ရဲ့ နောက်ထပ်ဂြိုဟ်တစ်ခု ဖြစ်လာနိုင်ပါတယ်။

▪️ WISPIT 2b ကို အရီဇိုးနားတက္ကသိုလ်မှ အာကာသပညာရှင် လတ်ဒ်ကလို့စ်နဲ့ ရစ်ချယ်ဗန်ကာပယ်ဗင်း ဦးဆောင်တဲ့အဖွဲ့က တွေ့ရှိခဲ့တာဖြစ်ပါတယ်။

Source: NASA

#World_Science
Published 19 October 2025

■ လွန်ခဲ့တဲ့နှစ်ပေါင်း ၂.၃ ဘီလီယံလောက်က ကမ္ဘာပေါ်မှာ ရှေးခေတ် အဏုဇီဝပိုးကောင်များ ရှင်သန်ခဲ့ပြီး တိရိစ္ဆာန်တွေ၊ အပင်တွေ၊ လူသားတွေရယ်လို့ မရှိခဲ့ပါဘူး။

■ အောက်ဆီဂျင်ထုတ်လုပ်တဲ့ ဆိုင်ယာနိုဘက်တီးရီးယားတွေက အကြီးအကျယ်ဓာတ်တိုးခြင်းဖြစ်ရပ် (GOE)ဖြစ်စေခဲ့ပြီး လေထုအောက်ဆီဂျင် ထုတ်ပေးခဲ့ကာ ယခုကမ္ဘာကြီး ဖြစ်လာစေပါတယ်။

■ ရှေးခေတ်အဏုဇီဝသက်ရှိတွေအတွက်တော့ အောက်ဆီဂျင်က အဆိပ်အတောက်ဖြစ်စေခဲ့သလို အလိုက်သင့်ပြောင်းလဲပြီး အသက်ရှင်ကျန်ခဲ့ပါတယ်။

■ သံဓာတ်ကြွယ်ဝတဲ့ ဂေဟစနစ်တွေက အဓိကပါဝင်ခဲ့ပြီး ဂျပန်မှ ရေပူစမ်းတွေထဲ ရှိနေတယ်လို့ တိုကျိုသိပ္ပံတက္ကသိုလ်မှ သုတေသနပြုလုပ်ခဲ့ပါတယ်။

■ သုတေသီပရော်ဖက်ဆာနှစ်ဦးက ဂျပန်မှာ ဖဲရပ်စ်သံဓာတ်ကြွယ်ဝပြီး အောက်ဆီဂျင်နည်းတဲ့ ရေပူစမ်း ၅ ခုကို အဓိကလေ့လာခဲ့ပါတယ်။

■ ဒီရေပူစမ်းတွေက ရှေးခေတ်ကမ္ဘာက အဏုဇီဝဖြစ်စဉ်တွေကို လေ့လာလို့ရမယ့် သဘာဝဓာတ်ခွဲခန်းကြီး ဖြစ်ကြောင်း၊ အပင်တွေ သတ္တဝါတွေ မပေါ်လာခင်က ရှေးခေတ်အဏုဇီဝဂေဟစနစ်တွေ ဘယ်လိုဖြစ်ပေါ်လာလဲဆိုတာကို နားလည်စေကြောင်း ပြောထားပါတယ်။

■ သံဓာတ်တိုးဘက်တီးရီးယားတွေက ဆိုင်ယာနိုဘက်တီးရီးယားတွေနဲ့အတူ ရေပူစမ်းတွေထဲမှာ ရှင်သန်ကြီးစိုးကြပါတယ်။

■ သူတို့က ကာဗွန်၊ နိုက်ထရိုဂျင်၊ ဆာလ်ဖာလည်ပတ်မှုများ ဖြစ်စေကြောင်း တွေ့ရှိခဲ့ကြပါတယ်။

■ ဒီတွေ့ရှိချက်ကနေ ကမ္ဘာဦးအစောပိုင်း အဏုဇီဝသတ္တဝါများ အလိုက်သင့်ပြောင်းလဲလာခြင်းနဲ့ ဂေဟစနစ်ဖွဲ့စည်းပုံတို့အကြောင်း ပိုမိုသိရှိလာစေပါတယ်။

Source: Space

တရုတ်အရှေ့မြောက်ပိုင်း ကျိလင်ပြည်နယ် ကျိလင်တက္ကသိုလ်ဒုတိယဆေးရုံမှ ဆေးပညာရှင်အဖွဲက လုံးဝလေဖြတ်နေတဲ့လူတစ်ဦးကို ကျောရိုးနဲ့ ပြင်ပအရိုးငြမ်း စက်ရုပ်စနစ်အသုံးပြုကာ ပြန်လည်ထူထောင်ရေးများ ပြုလုပ်စေပြီးတော့ မတ်တပ်ရပ်ကာ လမ်းပြန်လျှောက်နိုင်စေခဲ့ပါတယ်။

#Asia_Technology
Published 18 October 2025
#တရုတ် #စက်ရုပ်
#YMG #Yangon_Times #Yangon_Media_Group