#World_News
Published 15 September 2025

▪️ အာရပ်နဲ့ အစ္စလာမ်နိုင်ငံများမှ ခေါင်းဆောင်များဟာ ကာတာနိုင်ငံအပေါ် အစ္စရေးတိုက်ခိုက်မှုနဲ့ အခြားသော ရန်လိုသော လုပ်ရပ်တွေက ဒေသတွင်း ဆက်ဆံရေးများကို ပုံမှန်ပြန်ဖြစ်အောင် ကြိုးပမ်းမှုများနဲ့ အတူတကွ တည်ရှိမှုကို ခြိမ်းခြောက်နေတယ်ဆိုတာကို သတိပေးသွားမှာ ဖြစ်တယ်လို့ တနင်္လာနေ့ အာရပ်-အစ္စလာမ် ထိပ်သီးအစည်းအဝေးမှာ တင်ပြမယ့် ဖြေရှင်းရေးဆုံးဖြတ်ချက် မူကြမ်းအရ သိရပါတယ်။

▪️ ပါလက်စတိုင်း ဟားမတ်စ်ခေါင်းဆောင်များကို အစ္စရေးလ်တို့ ပစ်မှတ်ထား တိုက်ခိုက်လာချိန်မှာ ကာတာကို ထောက်ခံတဲ့အနေနဲ့ ဒိုဟာမှာ ထိပ်သီးအစည်းအဝေး ကျင်းပနေတာ ဖြစ်ပါတယ်။

▪️ ဒီလိုတိုက်ခိုက်မှုကြောင့် ယူအေအီးနဲ့ အစ္စရေးလ်တို့ကြား ၂၀၂၀ က ပုံမှန်ပြန်ဖြစ်ခဲ့တဲ့ ဆက်ဆံရေးမှာ တင်းမာမှု ဖြစ်လာနိုင်စေပါတယ်။

▪️ ရိုက်တာသတင်းဌာန တွေ့ခဲ့တဲ့ အဆိုပြုချက်မူကြမ်းမှ ကောက်နှုတ်ချက်တစ်ခုမှာ ကာတာနိုင်ငံအပေါ် အစ္စရေးရဲ့ ရက်စက်တဲ့ တိုက်ခိုက်မှုနှင့် လူမျိုးတုံးသတ်ဖြတ်မှု၊ လူမျိုးစုသုတ်သင်မှု၊ ငတ်မွတ်မှု၊ ဝိုင်းရံမှု၊ ကိုလိုနီပြုလုပ်မှုများနဲ့ တိုးချဲ့ရေးမူဝါဒများ အပါအဝင် ရန်လိုတဲ့ လုပ်ရပ်များဆက်လက်ဆောင်ရွက်နေတာဟာ ဒေသတွင်း ငြိမ်းချမ်းရေးနှင့် အတူယှဉ်တွဲနေထိုင်ရေး အလားအလာများကို ခြိမ်းခြောက်နေတယ်လို့ ဖော်ပြထားပါတယ်။

▪️ ထိပ်သီးအစည်းအဝေးမတိုင်မီ နိုင်ငံခြားရေးဝန်ကြီးများ အစည်းအဝေးမှာ ရေးဆွဲခဲ့တဲ့ မူကြမ်းအရ ဒီလုပ်ရပ်တွေဟာ လက်ရှိသဘောတူညီချက်များနဲ့ အနာဂတ်သဘောတူညီချက်များ အပါအဝင် အစ္စရေးနဲ့ ဆက်ဆံရေး ပုံမှန်ပြန်ဖြစ်အောင် ဆောင်ရွက်ထားသမျှကို ခြိမ်းခြောက်နေတယ်လို့ ဆိုထားပါတယ်။

▪️ ဂါဇာမှာရှိတဲ့ ပါလက်စတိုင်းတွေကို လူမျိုးတုန်းသတ်ဖြတ်မှု ကျူးလွန်တယ်ဆိုပြီး အစ္စရေးလ်ကို စွပ်စွဲနေကြပါတယ်။

Source: Reuters

#World_Health
Published 15 September 2025

▪️ အိပ်စက်ခြင်းက ကျန်းမာရေးထိန်းသိမ်းရာမှာ အရေးကြီးတဲ့ လုပ်ဆောင်ချက်တွေထဲက တစ်ခုဖြစ်ပေမယ့် အများစုက အိပ်ချိန်ဘယ်လောက်လိုလဲဆိုတာ သိပ်နားမလည်ကြပါဘူး။

▪️ အာရုံကြောအထူးကု ဒေါက်တာ ဆူဒီယာကူမာက အသက်အရွယ်အလိုက် အိပ်ချိန်ပမာဏလိုအပ်ပုံကို ဖော်ပြထားပါတယ်။

▪️ အသက် ၃ လအထိ မွေးကင်းစကလေးတွေက ၁၄ နာရီမှ ၁၇ နာရီ၊ အသက် ၄ လမှ ၁၂ လအထိက ၁၂ နာရီမှ ၁၆ နာရီ၊ အသက် ၁ နှစ်မှ ၅ နှစ်အထိက ၁၀ နာရီမှ ၁၄ နာရီ၊ အသက် ၆ နှစ်မှ ၁၂ နှစ်အထိက ၉ နာရီမှ ၁၂ နာရီ၊ ၁၃ နှစ်မှ ၁၈ နှစ်က ၈ နာရီမှ ၁၀ နာရီ၊ ၁၈ နှစ်နဲ့အထက်က ၇ နာရီမှ ၉ နာရီဖြစ်ကြပါတယ်။

▪️ ဒေသလူမျိုးအလိုက် အနည်းငယ်ကွာခြားနိုင်ပေမယ့် ပျမ်းမျှပမာဏကတော့ ဒီနှုန်းတွေအတိုင်းဖြစ်တယ်လို့ ဒေါက်တာဂျာဂါဒစ်ရှ်ဟိုင်ရာမက်က ပြောပါတယ်။

▪️ မွေးကင်းစကလေးတွေက ဦးနှောက်နဲ့ ခန္ဓာကိုယ်လျင်မြန်စွာကြီးထွားနေတဲ့အတွက် အိပ်ချိန်အမြောက်အများ လိုအပ်တာဖြစ်ပါတယ်။

▪️ ဒီအရွယ်မှာ အိပ်စက်ခြင်းက မှတ်ဉာဏ်ဖွဲ့စည်းပုံ၊ လေ့လာသင်ယူခြင်း၊ ကိုယ်ခံအားစနစ်ဖွံ့ဖြိုးခြင်းတို့အတွက် အရေးပါပါတယ်။

▪️ အရွယ်ရောက်သွားချိန်မှာတော့ ဦးနှောက်အသိဉာဏ် စွမ်းဆောင်ရည်၊ ဆဲလ်ထိခိုက်မှုပြုပြင်ခြင်း၊ စိတ်ခံစားချက် ထိန်းသိမ်းမှုထောက်ပံ့ခြင်းတို့အတွက်သာ အဓိကအရေးပါပါတယ်။

▪️ အိပ်ရေးပျက်တဲ့အခါ အာရုံစူးစိုက်မှုလျော့နည်းခြင်း၊ တုံ့ပြန်မှုနှေးခြင်း၊ စိတ်အနှောင့်အယှက်ဖြစ်ခြင်း၊ ကိုယ်ခံအားနည်းခြင်းတို့ ဖြစ်လာနိုင်ပါတယ်။

Source: Indian Express.

#World_News
Published 15 September 2025

▪️ တီရာနာ၊ အယ်လ်ဘေးနီးယား (AP) — အယ်လ်ဘေးနီးယား ဝန်ကြီးချုပ်က သူ့ရဲ့ ကက်ဘိနက်အဖွဲ့သစ်မှာ ဉာဏ်ရည်တု (AI) နဲ့ ဖန်တီးထားတဲ့ “ဝန်ကြီး” တစ်ဦးကို ခန့်အပ်လိုက်ပါတယ်။ ဒီ AI ဝန်ကြီးရဲ့ အဓိကတာဝန်တွေကတော့ အဂတိလိုက်စားမှုတွေကို တိုက်ဖျက်ဖို့၊ ပွင့်လင်းမြင်သာမှုနဲ့ ဆန်းသစ်တီထွင်မှုတွေကို မြှင့်တင်ပေးဖို့ပဲ ဖြစ်ပါတယ်။

▪️ ဒီ AI ဝန်ကြီးကို Diella လို့ နာမည်ပေးထားပါတယ်။ Diella ဆိုတာကတော့ အယ်လ်ဘေးနီးယားဘာသာစကားမှာ “နေမင်း” လို့ အဓိပ္ပာယ်ရတဲ့ အမျိုးသမီးနာမ်ပုဒ် ဖြစ်ပါတယ်။ ဝန်ကြီးချုပ် Edi Rama က သူ့ရဲ့ Facebook စာမျက်နှာမှာ “ဒီ AI ဝန်ကြီးဟာ ရုပ်ပိုင်းဆိုင်ရာအရ မရှိပေမယ့်၊ ကက်ဘိနက်အဖွဲ့ဝင်တစ်ဦးအနေနဲ့ လုပ်ဆောင်သွားမှာပါ” လို့ ရေးသားဖော်ပြခဲ့ပါတယ်။

▪️ Rama ရဲ့ ပြောကြားချက်အရ ဒီ AI-generated bot ဟာ "အစိုးရရဲ့ တင်ဒါခေါ်ယူမှုတွေကို ၁၀၀% အဂတိကင်းစေဖို့" နဲ့ အစိုးရလုပ်ငန်းတွေကို ပိုမိုမြန်ဆန်ပြီး ပွင့်လင်းမြင်သာမှုရှိအောင် ကူညီပေးနိုင်လိမ့်မယ်လို့ ဆိုပါတယ်။

▪️ အယ်လ်ဘေးနီးယားရဲ့ သတင်းအချက်အလက်လူ့အဖွဲ့အစည်းဆိုင်ရာ အမျိုးသားအေဂျင်စီရဲ့ ဝက်ဘ်ဆိုဒ်အရ Diella ဟာ သူ့ကိုပေးအပ်ထားတဲ့ တာဝန်တွေကို တိကျမှန်ကန်စွာ လုပ်ဆောင်နိုင်ဖို့အတွက် ခေတ်မီပြီး နောက်ဆုံးပေါ် AI နည်းပညာတွေကို အသုံးပြုထားပါတယ်။

▪️ ရိုးရာအယ်လ်ဘေးနီးယားဝတ်စုံကို ဝတ်ဆင်ထားတဲ့ ပုံပန်းသဏ္ဌာန်နဲ့ Diella ကို မိုက်ခရိုဆော့ဖ် (Microsoft) နဲ့ ပူးပေါင်းပြီး ဒီနှစ်အစောပိုင်းမှာ ဖန်တီးခဲ့တာ ဖြစ်ပါတယ်။

▪️ အစကတော့ e-Albania လို့ခေါ်တဲ့ အများပြည်သူဝန်ဆောင်မှု ပလက်ဖောင်းပေါ်က virtual assistant (ဗီဒီယို လက်ထောက်) အဖြစ် စတင်ခဲ့ပြီး အသုံးပြုသူတွေကို ဝက်ဘ်ဆိုက်မှာ သွားလာပုံ၊ ဒစ်ဂျစ်တယ်စုံစမ်းမေးမြန်းမှုတွေနဲ့ စာရွက်စာတမ်းပေါင်း ၁ သန်းနီးပါးကို ဝင်ရောက်ကြည့်ရှုနိုင်အောင် ကူညီပေးခဲ့ပါတယ်။

#Source AP

#World_Health
Published 15 September 2025

▪️ အချိန်အပိုင်းအခြား အစာဖြတ်ခြင်း(IF)နဲ့ အချိန်ကန့်သတ်စားခြင်း (TRE)နည်းလမ်းတွေဟာ ကမ္ဘာတဝှမ်းမှာ ရေပန်းစားလာပြီး ကိုယ်အလေးချိန်ကျစေတယ်လို့ အသားပေးပြောနေကြပါတယ်။

▪️ ဒါပေမဲ့ လေ့လာချက်အသစ်တစ်ခုမှာတော့ ဒီနည်းလမ်းတွေရဲ့ ဘေးကင်းစိတ်ချရမှုနဲ့ ပတ်သက်ပြီး စိုးရိမ်စရာတွေ ဖော်ပြလာပါတယ်။

▪️ တစ်နေ့အတွင်း အချိန်ကာလ ၈ နာရီအောက်အတွင်းသာ စားတဲ့သူတွေဟာ ပုံမှန် ၁၂-၁၄ နာရီကာလအတွင်း စားသုံးသူတွေထက် နှလုံးသွေးကြောရောဂါကြောင့် ဆုံးပါးနိုင်ခြေ ၁၃၅ ရာခိုင်နှုန်း ပိုများကြောင်းဆန်းစစ်တွေ့ရှိထားပါတယ်။

▪️ ဒီနည်းလမ်းတွေက ကိုယ်အလေးချိန် ကျစေနိုင်ပေမယ့် ရေရှည်မှာ နှလုံးပြဿနာကြောင့် အသက်အန္တရာယ်ရှိနိုင်တယ်လို့ ဆိုလာပါတယ်။

▪️ ဒါပေမဲ့ ဒီလေ့လာချက်တွေက သက်သေပြနိုင်သေးတာမဟုတ်ဘဲ ဆက်စပ်မှုသာ ဖြစ်ပါတယ်။

▪️ ဒီအတွက် သေချာဂရုပြုစဉ်းစားသင့်ကာ ရေတိုအတွက်ပဲ ကြံရွယ်သင့်ပါတယ်။

▪️ ဒါ့အပြင် အစာဖြတ်ခြင်းက အချို့လူတွေမှာ အာဟာရဓာတ်ချို့တဲ့ခြင်း၊ ခေါင်းကိုက်ခြင်း၊ နေမထိထိုင်မသာဖြစ်ခြင်း၊ အစာခြေပြဿနာများ ဖြစ်နိုင်ပါတယ်။

▪️ လေ့လာချက်ထဲက အဓိကအချက်တွေက တစ်နေ့ကို အချိန်ကာလ ၈ နာရီအတွင်းသာ စားသုံးခြင်းက နှလုံးသွေးကြောအန္တရာယ် ၂ ဆကျော်ပိုများခြင်း၊ အချို့လူတွေမှာ ဘေးအန္တရာယ်ဖြစ်နိုင်ခြင်း၊ အစာဖြတ်ခြင်းက အသုံးဝင်တယ်ဆိုပေမယ့် အားလုံးပြေလည်မှာ မဟုတ်ခြင်းတို့ ဖြစ်ပါတယ်။

▪️ နာရီပိုင်းကြာအောင် အစာဖြတ်တဲ့အခါ နှလုံးရောဂါအန္တရာယ် ရှိလာနိုင်ပြီး ဆီးချိုနဲ့ အဝလွန်သူတွေမှာလည်း ဒီတစ်ခုတည်းနဲ့ မဖြေရှင်းနိုင်ပါဘူး။

▪️ အရေးကြီးတာက မျှတအောင်နေပြီး ကျွမ်းကျင်သူများထံမှ အကြံပေးလမ်းညွှန်တဲ့အတိုင်း ဆောင်ရွက်ဖို့ ဖြစ်ပါတယ်။

Source: India Today.

#World_Science
Published 14 September 2025

▪️ လေဖြတ်သူတွေ စကားပြောနိုင်ဖို့ ခန္ဓာကိုယ်ထဲ ထည့်သွင်းတပ်ဆင်ရတဲ့ ကိရိယာတွေဟာ သူတို့ရဲ့ အတွင်းသံများကိုလည်း နားထောင်နိုင်ပါတယ်။
ဦးနှောက်-ကွန်ပျူတာကြားခံပစ္စည်း (BCI)ဟာ လေဖြတ်သူတွေအနေနဲ့ ပိုမိုလျင်မြန်ထိရောက်စွာ စကားလုံးတွေ ထွက်စေနိုင်တယ်လို့ တွေ့ရှိထားပါတယ်။

▪️ BCI တွေဟာ သေးငယ်တဲ့ အီလက်ထရုတ်တွေသုံးပြီး စကားလုံးတွေကို ကုဒ်ဖော်နိုင်ကာ စကားပြောရာမှာ ကြွက်သားထိန်းချုပ်ပေးတဲ့ ဦးနှောက်ထဲက motor cortex လှုပ်ရှားမှုကို စောင့်ကြည့်ပေးပါတယ်။

▪️ အခုထက်ထိတော့ အဲဒီလိုကိရိယာတွေဟာ အကြောသေလေဖြတ်သူရဲ့ စကားတွေကို ပုံဖော်ဖို့ကြိုးစားချိန်မှာ ပေါ်လာတဲ့ အချက်ပြမှုကို မှီခိုနေရပါတယ်။

▪️ ဒီလိုကနေ အကြောသေသူအတွက် စိတ်ထဲကနေ ရပ်တန့်ပြီး အပိုတွေမပြောမိအောင် ထိန်းသိမ်းနိုင်မှာ ဖြစ်ပေမယ့် စကားတစ်လုံးပြောဖို့ အချိန်ယူနေရပါတယ်။

▪️ စတန်းဖို့တက္ကသိုလ်မှ သုတေသီ အယ်ရင်ကန့်ဇ်နဲ့ အဖွဲ့က BCI အသုံးပြုနေတဲ့ လူ ၄ ယောက်ဆီမှ ဦးနှောက်အချက်ပြမှုများကို လေ့လာခဲ့ကြပါတယ်။

▪️ ထိုအခါမှာ စကားလုံးတွေ ကုဒ်ဖော်ရာမှာ ၇၄ ရာခိုင်နှုန်း တိကျမှုရှိခဲ့တယ်လို့ ဆိုပါတယ်။

▪️ စိတ်ထဲက စကားတွေကို ပုံဖော်ရာမှာ ပိုမိုလွယ်ကူမြန်ဆန်ခဲ့ပါတယ်။
BCI အသုံးပြုသူရဲ့ အတွင်းစိတ်ထဲက ကိုယ်ရေးအတွေးတွေကို ကာကွယ်ဖို့အတွက်လည်း ကြိုးစားကြပါတယ်။

▪️ BCI တွေက အသုံးပြုသူတွေရဲ့ အတွင်းစိတ်တွေကို မရည်ရွယ်ဘဲ ပုံဖော်သွားမှာကို စိုးရိမ်ရပါတယ်။

Source: NPR.

#World_Health
Published 14 September 2025

▪️ သုတေသနလေ့လာချက်တွေအရ ခံတွင်းကျန်းမာရေးပြဿနာတွေက နှလုံးရောဂါလက္ခဏာတွေ ဖြစ်နိုင်ကြောင်း တွေ့ရှိလာကြပါတယ်။

▪️ သွားဖုံးရောဂါပိုးဝင်ရာကနေ ရောင်ရမ်းပြီး သွေးကြောတွေထဲထိရောက်ရှိကာ နှလုံးသွေးကြောတွေပါ ထိခိုက်လာနိုင်ပါတယ်။

▪️ ဒါကြောင့် နှလုံးပြဿနာကို ဖော်ညွှန်းနေတဲ့ ခံတွင်းကျန်းမာရေးပြဿနာများကို ဖော်ပြလိုက်ပါတယ်။

▪️ (၁) သွားဖုံးရောဂါ - သွားဖုံးရောဂါဖြစ်စေတဲ့ ဘက်တီးရီးယားက သွေးထဲရောက်ရှိကာ စုပြုံလာနိုင်ပြီး နှလုံးရောဂါ၊ လေဖြတ်ခြင်းတို့ ဖြစ်စေနိုင်ပါတယ်။

▪️ (၂) ခံတွင်းအနံ့ဆိုးနေခြင်း - ခံတွင်းအနံ့ကို ရေရှည်ဆိုးရွားနေစေတဲ့ ဆာလ်ဖာထုတ်လုပ် ဘက်တီးရီးယားတွေက နှလုံးမှာလည်း ရောင်ရမ်းစေနိုင်ပါတယ်။

▪️ (၃) သွားချည့်နဲ့ခြင်း - အပြင်ပိုင်းထိခိုက်မှုမရှိဘဲ သွားယိုင်နဲ့တာမျိုးက နှလုံးပြဿနာ ဖြစ်နိုင်ပါတယ်။

▪️ (၄) သွားဖုံးသွေးယိုခြင်း - သွားတိုက်စဉ်၊ သွားကြားထိုးစဉ် သွားဖုံးသွေးယိုတတ်တာက သွားဖုံးရောင်ရောဂါ ဖြစ်နိုင်ပြီး သွေးကြောကျဉ်းခြင်း ဖြစ်စေနိုင်ပါတယ်။

▪️ (၅) ပါးစပ်အနာပေါက်ခြင်း - ပါးစပ်ထဲမှာ ပြည်တည်နာဖြစ်တာက ရောဂါပိုးမထိန်းနိုင်တာဖြစ်ပြီး သွေးကြောထဲထိ ရောက်တဲ့အခါ နှလုံးရောဂါဖြစ်နိုင်ခြေ မြင့်တက်စေပါတယ်။

▪️ (၆) ပါးစပ်ခြောက်သွေ့ခြင်း - တံတွေးက အန္တရာယ်ပြုပိုးမွှားတွေကနေ ကာကွယ်ပေးသဖြင့် ခံတွင်းအမြဲခြောက်နေပါက သွားပိုးစားခြင်း၊ သွားဖုံးရောဂါတို့ ဖြစ်နိုင်ကာ ဘက်တီးရီးယား မညီမျှမှုကနေ နှလုံးကျန်းမာရေးပါ ထိခိုက်နိုင်ပါတယ်။

▪️ (၇) သွားဖုံးပါးခြင်း - သွားအမြစ်တွေ ပေါ်လာတဲ့သဘောဖြစ်ပြီး တစ်ရှူးပျက်စီးလာကာ နှလုံးရောဂါအထိ သက်ရောက်စေနိုင်ပါတယ်။

▪️ (၈) မေးရိုးကိုက်ခဲခြင်း - မေးရိုးဘယ်ဘက်ခြမ်းမှာ နာကျင်တာက သွားပြဿနာထင်ရပေမယ့် တကယ်တမ်းက နှလုံးသို့ သွေးမရောက်ခြင်းလက္ခဏာ ဖြစ်နိုင်ပါတယ်။

▪️ (၉) သွားရောဂါပိုးဝင်ခြင်း - သွားမှာ ရောဂါဖြစ်တာကို မကုသဘဲထားပါက သွေးထဲအထိရောက်ရှိကာ နှလုံးနံရံများ ရောင်ရမ်းလာနိုင်ပါတယ်။

▪️ (၁၀) လျှာအသွင်အရောင်ပြောင်းခြင်း - လျှာပြာနှမ်းအရောင်မရှိခြင်းက သွေးလည်ပတ်မှုမကောင်းတဲ့ လက္ခဏာဖြစ်ကာ ရင်ဘတ်မအီမသာဖြစ်ပါက နှလုံးအားနည်းလို့ အောက်ဆီဂျင်သွေးလျော့နည်းတဲ့ သဘောဖြစ်ပါတယ်။

Source: DoctorNDTV.