အမေရိကန်သည် ပထဝီနိုင်ငံရေးအရ တရုတ်ကို ဟန်ချက်ညီစေရန်အတွက်

အိန္ဒိယကို ကြာမြင့်စွာ ကတည်းက စည်းရုံးခဲ့သော်လည်း ထရမ့်၏ ကုန်သွယ်ရေးစစ်ပွဲများကြောင့်

ပေကျင်းနှင့် နယူးဒေလီ တို့သည် ဘုံရပ်တည်ချက်ကို ရှာဖွေတွေ့ရှိနေကြသည်

၁၃ ဩဂုတ် ၂၀၂၅

အိန္ဒိယနှင့် တရုတ်တို့သည် ၂၀၂၀ ခုနှစ်က နယ်စပ်တွင် အသက်ဆုံးရှုံးခဲ့ရသည့် ရင်ဆိုင်တိုက်ခိုက် မှုကြောင့် တင်းမာခဲ့သော စီးပွားရေးဆက်ဆံရေးများကို ပြန်လည်တည်ဆောက်နေပြီဖြစ်သည်။ ဤသည် မှာ အမေရိကန်သမ္မတ ဒေါ်နယ်လ် ထရမ့်က အိန္ဒိယနိုင်ငံအပေါ် ၅၀% အခွန်ကောက်ခံပြီးနောက် ဝန်ကြီး ချုပ် နရင်ဒြာ မိုဒီက BRICS နိုင်ငံများနှင့် ပိုမိုနီးကပ်လာနေသည့် နောက်ဆုံးလက္ခဏာဖြစ်သည်။

သမ္မတမိုဒီ၏ နောက်ဆုံးလှုပ်ရှားမှုမှာ လာမည့်လတွင် တရုတ်နိုင်ငံနှင့် တိုက်ရိုက်လေကြောင်း ခရီးစဉ်များ ပြန်လည်စတင်ရန်ဖြစ်သည်ဟု အသေးစိတ်ကိစ္စရပ်များကို ဆွေးနွေးနေကြသည့် အမည်မဖော်လိုသည့် သတင်းရင်းမြစ်များက ပြောကြားခဲ့သည်။ မိုဒီသည် သြဂုတ်လ ၃၁ ရက်နေ့မှစ၍ တရုတ်နိုင်ငံ တီယန်ကျင်းမြို့တွင်ကျင်းပမည့် ရှန်ဟိုင်းပူးပေါင်းဆောင်ရွက်ရေးအဖွဲ့အစည်း (Shanghai Cooperation Organization) သို့ ခုနစ်နှစ်အတွင်း ပထမဆုံးအကြိမ်အဖြစ် သွားရောက်ကာ ခေါင်းဆောင် ရှီကျင့်ဖျင်နှင့် တွေ့ဆုံမည့်အချိန်တွင် အဆိုပါသဘောတူညီချက်ကို တရားဝင် ကြေညာနိုင်ဖွယ်ရှိကြောင်းလည်း ၎င်းတို့က ပြောသည်။

ကိုဗစ်-၁၉ ကပ်ရောဂါကာလအတွင်း လေကြောင်းခရီးစဉ်များကို ဆိုင်းငံ့ထားခဲ့ပြီး၊ ယင်းအချိန်သည် ဟိမဝန္တာတောင်တန်းရှိ နယ်စပ်တိုက်ခိုက်မှုကြောင့် အိန္ဒိယစစ်သား ၂၀ ဦးနှင့် တရုတ်စစ်သည် အရေအတွက်မသိဦးရေ သေဆုံးခဲ့ရပြီးနောက် နျူကလီးယားလက်နက်ပိုင်ဆိုင်သည့် အိမ်နီးချင်းနှစ်နိုင်ငံ ကြား ဆက်ဆံရေး သိသိသာသာ ယိုယွင်းလာခဲ့ချိန်နှင့်လည်း တိုက်ဆိုင်ခဲ့သည်။

ယခုလတွင် သမ္မတထရမ့်က အိန္ဒိယနိုင်ငံ၏ ရုရှားရေနံဝယ်ယူမှုကို အပြစ်ပေးသည့်အနေဖြင့် အိန္ဒိယ ကုန်ပစ္စည်းများအပေါ် အခွန်နှစ်ဆ တိုးမြှင့်ကာ ၅၀% အထိ ကောက်ခံလိုက်သည့်အခါ မိုဒီ၏ စီးပွားရေး   တွက်ချက်မှုမှာ လုံးဝပြောင်းလဲသွားခဲ့သည်။ အိန္ဒိယ၏ စီးပွားရေးမှာ “သေဆုံးနေပြီ” ဖြစ်ပြီး ၎င်း၏ အခွန်အတားအဆီးများမှာ “အော့နှလုံးနာစရာ” ဖြစ်ကြောင်း အမေရိကန်သမ္မတ၏ ပြောဆိုချက်များက ဆက်ဆံရေးကို ပိုမိုတင်းမာစေခဲ့သည်။

အိန္ဒိယ၏ အကြီးဆုံးကုန်သွယ်ဖက်နိုင်ငံထံမှ ရိုက်ခတ်မှုမှာ ပြင်းထန်ခဲ့သည်။ အထူးသဖြင့် မိုဒီသည် ထရမ့်အား ချီးကျူးဂုဏ်ပြုခဲ့ပြီးနောက် ထရမ့်သမ္မတအိမ်ဖြူတော်သို့ ပြန်ရောက်လာသည့်အခါ ပထမဆုံး လာရောက်လည်ပတ်သည့် နိုင်ငံခြားခေါင်းဆောင်များထဲမှ တစ်ဦးဖြစ်ခဲ့သည့် နောက်ပိုင်းတွင် ဖြစ်ပွားခဲ့ ခြင်းဖြစ်သည်။

ပေကျင်းအခြေစိုက် Center for China and Globalization ဉာဏ်ကြီးရှင်အဖွဲ့၏ ဥက္ကဋ္ဌ ဟင်နရီဝမ်က အိန္ဒိယနှင့် တရုတ်တို့အကြား ဆက်ဆံရေးမှာ “ကောင်းမွန်သည့်အခြေအနေသို့ ရောက်ရှိနေသည်” ဟု ပြောကြားခဲ့ပြီး ကမ္ဘာလုံးဆိုင်ရာ တောင်ပိုင်းနိုင်ငံများ၏ ခေါင်းဆောင်များအနေဖြင့် “၎င်းတို့ အချင်းချင်း တကယ်ကို စကားပြောဆိုသင့်သည်” ဟု ပြောကြားခဲ့သည်။

“ထရမ့်ရဲ့ အိန္ဒိယအပေါ် အခွန်စစ်ပွဲက အိန္ဒိယကို မဟာဗျူဟာမြောက် ကိုယ်ပိုင်အုပ်ချုပ်ခွင့်နဲ့ မဟာဗျူဟာမြောက် လွတ်လပ်မှုကို ထိန်းသိမ်းထားဖို့ လိုတယ်ဆိုတာ နားလည်အောင် လုပ်ပေးလိုက်တာပါပဲ” ဟု ၎င်းက ပြောသည်။

ထရမ့်၏ ကုန်သွယ်ရေးစစ်ပွဲများတွင် ပစ်မှတ်ထားခံရသည့် တရုတ်နိုင်ငံကလည်း ဆက်ဆံရေး ပြန်လည်ကောင်းမွန်လာရေး အဆင်သင့်ဖြစ်နေသည့် အရိပ်လက္ခဏာများကို ပြသခဲ့သည်။ ယခုလတွင် ကမ္ဘာ့အကြီးဆုံး ယူရီးယားဓာတ်မြေဩဇာ တင်သွင်းသူဖြစ်သည့် အိန္ဒိယနိုင်ငံသို့ ယူရီးယား တင်ပို့မှုအပေါ် ချမှတ်ထားသော ကန့်သတ်ချက်များကို ဖြေလျှော့ပေးခဲ့သည်။

ကနဦး ပမာဏမှာ နည်းပါးသော်လည်း ကုန်သွယ်မှု ပိုမိုကျယ်ပြန့်လာနိုင်ပြီး ကမ္ဘာလုံးဆိုင်ရာ ပြတ်လပ် မှုနှင့် စျေးနှုန်းများကို လျှော့ချနိုင်မည်ဖြစ်သည်။ တရုတ်နိုင်ငံသည် ဇွန်လကတည်းက ပိတ်ပင်မှုကို ဖြေလျှော့ပေးခဲ့သော်လည်း အိန္ဒိယအပေါ် ကန့်သတ်ချက်များကို ယခုအချိန်အထိ ထိန်းသိမ်းထားခဲ့သည်။

အဒါနီအုပ်စုသည် တရုတ်လျှပ်စစ်ကားကုမ္ပဏီကြီး ဘီဝိုင်ဒီ (BYD Co.) နှင့် ပူးပေါင်းရန် စီစဉ်နေကြောင်း၊ ယင်းပူးပေါင်းမှုက ဘီလီယံနာ ဂေါတမ်အဒါနီ၏ လုပ်ငန်းစုကို အိန္ဒိယနိုင်ငံတွင် ဘက်ထရီများ ထုတ်လုပ်ကာ သန့်ရှင်းသောစွမ်းအင်ကဏ္ဍသို့ ပိုမိုတိုးချဲ့နိုင်စေမည်ဖြစ်ကြောင်း အဆိုပါကိစ္စနှင့် နီးစပ်သူ များက ပြောသည်။

မိုဒီအစိုးရသည် နှစ်ပေါင်းများစွာ ကန့်သတ်ထားခဲ့ပြီးနောက် မကြာသေးမီက တရုတ်နိုင်ငံ  သားများအတွက် ခရီးသွားဗီဇာများကို ခွင့်ပြုပေးခဲ့သည်။ တရုတ်သည် အမေရိကန်ပြီးလျှင် အိန္ဒိယ၏ ဒုတိယအကြီးဆုံး ကုန်သွယ်ဖက်ဖြစ်ပြီး အိန္ဒိယသည် ၎င်း၏ထုတ်လုပ်မှုကဏ္ဍ အခြေခံကောင်းများ တည်ဆောက်ရန်အတွက် တရုတ်ထံမှ အရေးကြီးသော သွင်းအားစုများ လိုအပ်နေသည်။

ဆက်ဆံရေးအေးခဲမှု ပြေလျော့လာနိုင်သော်လည်း အာရှအင်အားကြီးနှစ်နိုင်ငံသည် ညတွင်းချင်းတော့ ယုံကြည်မှုအပြည့်အဝ ပြန်လည်တည်ဆောက်နိုင်ဖွယ်မရှိနိုင်သေးပါ။ ၎င်းတို့သည် နှစ်ပေါင်းများစွာ အချင်းချင်း ပြိုင်ဘက်များအဖြစ် သဘောထားခဲ့ကြပြီး လွန်ခဲ့သောလအနည်းငယ်က အိန္ဒိယနှင့် ပါကစ္စ  တန်စစ်ရေးအငြင်းပွားမှု ဖြစ်ပွားခဲ့ရာတွင် တရုတ်က ပါကစ္စတန်ကို လက်နက်များနှင့် ထောက်လှမ်း   ရေးဆိုင်ရာ အကူအညီများ ပေးခဲ့ခြင်းကြောင့် ပွတ်တိုက်မှုများ ပိုမိုတိုးလာခဲ့သည်။

ထရမ့်က နယူးဒေလီအပေါ် မကြာသေးမီက ဒေါသထွက်ရသည့် အကြောင်းရင်းတစ်စိတ်တစ်ပိုင်းမှာ ပါကစ္စတန်နှင့် တင်းမာမှုများကို ပြေလျော့စေရန် ၎င်း၏ကြားဝင်စေ့စပ်မှုက အထောက်အကူ  ပြုခဲ့  သည်ဆိုသည့် ပြောဆိုချက်များကို အိန္ဒိယက ငြင်းပယ်ခဲ့ခြင်းကြောင့်ဖြစ်သည်။ မိုဒီသည်လည်း ဇွန်လက ထရမ့်နှင့် ဖုန်းပြောဆိုရာတွင် အဆိုပါပြောဆိုချက်များကို တိုက်ရိုက်စိန်ခေါ်ခဲ့သည်။ ထိုအချိန်  နောက်ပိုင်း  တွင် အိမ်ဖြူတော်၏ ရပ်တည်ချက် ပြောင်းလဲသွားသည်ကို အိန္ဒိယက သတိပြုမိကြောင်း အိန္ဒိယ အရာရှိများထံမှ သိရသည်။

မိုဒီသည် BRICS အဖွဲ့ဝင်များဖြစ်သည့် ဘရာဇီးနှင့် ရုရှားတို့နှင့်လည်း ဆက်ဆံရေးကို ပိုမိုခိုင်မာအောင် လုပ်ဆောင်နေသည်။ အမေရိကန်နှင့် ဆက်ဆံရေး တင်းမာလာသည်နှင့်အမျှ သြဂုတ်လတွင် သမ္မတ ဗလာဒီမာ ပူတင်အား အိန္ဒိယသို့ လာရောက်လည်ပတ်ရန် ဖိတ်ကြားခဲ့သည်။

ထရမ့်သည် အိန္ဒိယက ယူကရိန်းရှိ ကရင်မလင်စစ်ပွဲအတွက် ရန်ပုံငွေဖြစ်စေသည့် ရုရှားရေနံကို လျှော့ဈေးဖြင့် ဆက်လက်တင်သွင်းမှုအပေါ် စိတ်ပျက်နေသည်။ မိုဒီသည် နောက်ဆုတ်မည့်အရိပ်အယောင် မပြဘဲ ၎င်း၏အစိုးရသည် စီးပွားရေးပူးပေါင်းဆောင်ရွက်မှုကို ပိုမိုနက်ရှိုင်းစေရန်အတွက် ယခုလတွင် မော်စကိုနှင့် သဘောတူညီချက်များ လက်မှတ်ရေးထိုးခဲ့သည်။

ယူကရိန်းစစ်ဖြစ်ပြီးနောက် ရုရှားဆိပ်ကမ်းအားလုံးမှ ရေနံစိမ်းတင်ပို့မှု၏ လေးပတ်ပျမ်းမျှပမာဏကို ကြည့်လျှင်  အိန္ဒိယ၏ ဝယ်ယူမှုများ ရုတ်တရက် မြင့်တက်လာသည်ကို ပြသနေသည်။

မိုဒီသည် ဘရာဇီးသမ္မတ လူးဝစ် အီနာစီယို လူလာ ဒါဆေးလ်ဗားနှင့်လည်း ကုန်သွယ်ရေးနှင့် ၎င်းတို့   နိုင်ငံများအပေါ် တစ်ဖက်သတ်အခွန်များ ချမှတ်ခြင်းကိစ္စများကို ဆွေးနွေးခဲ့သည်။ ဘရာဇီးနှင့် အိန္ဒိယတို့  အကြား ကုန်သွယ်ရေးဆက်ဆံမှုများကို အားကောင်းစေရန်မှာ ဇူလိုင်လက ဘရာဇီးနိုင်ငံသို့ မိုဒီ၏သွား  ရောက်လည်ပတ်မှုတွင် အဓိကအကြောင်းအရာတစ်ခုဖြစ်သည်။ သြဂုတ်လအစောပိုင်းတွင် ဖုန်းပြောဆို   စဉ် လူလာနှင့် မိုဒီတို့သည် ဘရာဇီးအပါအဝင် တောင်အမေရိကအကောက်ခွန်သမဂ္ဂဖြစ်သည့် Mercosur နှင့် အိန္ဒိယ၏ ကုန်သွယ်ရေးသဘောတူညီချက်ကို တိုးချဲ့ရန်လည်း သဘောတူခဲ့ကြသည်။

အမေရိကန်သည် ပထဝီနိုင်ငံရေးအရ တရုတ်ကို ဟန်ချက်ညီစေရန်အတွက် အိန္ဒိယကို ကြာမြင့်စွာ ကတည်းက စည်းရုံးခဲ့သော်လည်း ထရမ့်၏ ကုန်သွယ်ရေးစစ်ပွဲများကြောင့် ပေကျင်းနှင့် နယူးဒေလီ တို့သည် ဘုံရပ်တည်ချက်ကို ရှာဖွေတွေ့ရှိနေကြသည်။ အိန္ဒိယဆိုင်ရာ တရုတ်သံအမတ် ရှူဖေးဟုန် (Xu Feihong) က အခွန်ကောက်ခံမှုနှင့်ပတ်သက်၍ မိုဒီကို စိတ်ဓာတ်ပိုင်းဆိုင်ရာ ထောက်ခံကြောင်း ပြသခဲ့  သည်။

“အနိုင်ကျင့်သူကို တစ်လက်မ ပေးလိုက်ရင် တစ်မိုင်ယူသွားလိမ့်မယ်” ဟု ရှူးဖေးဟုန်က “အခြားနိုင်ငံများ  ကို ဖိနှိပ်ရန် လက်နက်တစ်ခုအဖြစ်” အခွန်များကို အသုံးပြုခြင်းကို ရှုတ်ချသည့် တရုတ်နိုင်ငံခြားရေး  ဝန်ကြီး ဝမ်ယီ၏ ပြောဆိုချက်ကို ကိုးကား၍ ပြီးခဲ့သည့်ရက်သတ္တပတ်က X လူမှုကွန်ရက်တွင် ရေးသားခဲ့သည်။

မူရင်း- Bloomberg သတင်းစာပါ India and China rebuild ties after Modi’s rupture with Trump သုံးသပ်ချက်ဆောင်းပါးကို မြန်မာဘာသာသို့ပြန်ဆိုပါသည်-အယ်ဒီတာ။