KNL သုံးသပ်ရေးသားသည်

ဆယ်စုနှစ်များစွာပင် အမေရိကန်ပြည်ထောင်စုသည် အာရှ၏ ပို့ကုန်နှင့် ဆန်းသစ်မှုများ၏ ခရီးဆုံး နေရာနှင့်  ကမ္ဘာလုံးဆိုင်ရာ  အသိအမှတ်ပြုမှုရရှိဖို့အတွက် တစ်ခုတည်းသော ဝင်ပေါက်အဖြစ်ရှိခဲ့သည်။

ဂျပန်ထုတ်လျှပ်စစ်ပစ္စည်းများ၊ ကိုရီးယားကားများမှသည် တရုတ်၏ လူသုံးကုန်ပစ္စည်းများအဆုံး အမေရိကန်ဈေးကွက်သို့ထိုးဖောက် ဝင်ရောက်ပြီး နိုင်ငံတကာအောင်မြင်မှုများကို ရယူခဲ့ကြရသည်။  သို့သော် အဆိုပါခေတ်သည် ယခုမူ မှေးမှိန်စပြုလာပြီ။ ပြန်လည်ရှင်သန်လာသော ထရမ့်ခေတ် ကုန်သွယ်ရေး လှုပ်လှုပ်ရှားရှားဖြစ်လာမှုများ အထူးသဖြင့် သူ၏ ကုန်သွယ်ခွန်မြှင့်တင်ခြင်းကို ပြန်ဖြေ လျော့ပေးဖို့ အဆိုပြုခြင်းများကြောင့် အာရှကုမ္ပဏီများအနေဖြင့် ယင်းတို့၏ အနေအထားကို မဟာ ဗျူဟာမြောက် ပြန်လည်သုံးသပ် ကြရတော့မည့် အခြေအနေနှင့် ရင်ဆိုင်နေကြရသည်။

အမေရိကန်ဈေးကွက်ဝင်ရောက်နိုင်ခြင်းသည် ကမ္ဘာလုံးဆိုင်ရာ အဆင့်တစ်ခုရောက်သွားသည်ဟူသော အာရှကုမ္ပဏီများ၏ ယုံကြည်မှုများကို ပြန်လည်သုံးသပ်စဉ်းစားရမည့် အချိန်ရောက်လာပြီ။

ဒေါ်နယ်ထရမ့်၏ ပထမဆုံးအစိုးရခေတ်တွင် အခွန်များကို လက်နက်အဖြစ်အသုံးချခြင်း၊ ကုန်သွယ်ရေး စစ်ပွဲများမီးမွှေးခြင်းနှင့် နိုင်ငံစုံဆက်ဆံရေး၏ အခြေခံများကို လှုပ်ယမ်းပစ်ခြင်းတို့ဖြင့်  ကမ္ဘာ့ကုန်သွယ် ရေးကို ပုံပြောင်းခဲ့သည်။

ယခုတွင် ထရမ့်သည် အချို့သောနိုင်ငံများနှင့် ကုန်သွယ်အခွန်ကိစ္စ နောက်ပြန်ဆုတ်သည့် သဘော ဆွေး နွေးညှိနှိုင်းမှုတွေပြုလုပ်လာသည်။ စီးပွားရေးလုပ်ငန်းများသည် ယုံကြည်မှုနှင့် မသေချာမှုများအကြား ပိတ်မိနေသည်။ ဘာလုပ်ရမှန်းမသိဖြစ်နေသည်။

အပြောင်းအလဲမြန်သော မူဝါဒအယိမ်းများက နက်ရှိုင်းသောယုံံကြည်ထားမှုများအတွက် စဉ်းစားစရာ ဖြစ်လာသည်။  အမေရိကန်၏ ကုန်သွယ်ရေးမူဝါဒသည် ကမ္ဘာ့ကူးသန်းရောင်းဝယ်ရေးတွင်  ယုံကြည် စိတ်ချရသော တည်ငြိမ်မှုတစ်ခုအဆင့်က လျောကျသွားခဲ့ပြီ။

အဆိုပါ မတည်မငြိမ်ဖြစ်မှုက အရွေ့တစ်ခုကို ဖြစ်ပေါ်စေသည်။  ကမ္ဘာလုံးဆိုင်ရာ ဩဇာအရှိန်အဝါကို အမှီအခိုမရှိစေဘဲ ပိုမိုကျယ်ပြန့်သော ပုံစံတစ်ခုဖြင့် တည်ဆောက်ရတော့မည်ဆိုသည်ကို အာရှကုမ္ပဏီ  များနှင့် မူဝါဒချမှတ်သူများက အသိအမှတ်ပြုလာနေပြီဖြစ်သည်။

ယနေ့ကမ္ဘာကြီးသည် ဝင်ရိုးစုံ ကမ္ဘာဟုဆိုရမည်။အမေရိကန်၏ ပါဝါဗဟိုနှင့်ယှဉ်လျက် တရုတ်၊ အိန္ဒိယ၊ ရုရှား၊ အာဆီယံ၊ အီးယူ၊ ပင်လယ်ကွေ့နိုင်ငံများနှင့် တိုးချဲ့ဖွဲ့စည်းထားသည့် BRICS ( ဘရာဇီး၊ရုရှား၊ အိန္ဒိယ၊ တရုတ်၊ တောင်အာဖရိကနှင့် ယခုအသစ်ထပ်ဝင်လာသည့် အီဂျစ်နှင့် ယူအေအီးကဲ့သို့သော အဖွဲ့ဝင်အသစ်များ) ဟူသည့် ဝင်ရိုးများပေါ်ထွန်းလာသည်။

ယခုလို အသွင်ကူးပြောင်းလာမှုသည် သွင်ပြင်လက္ခဏာတစ်ခုထက် ပို၍ လေးနက်သည်။  အိန္ဒိယသည် နိုင်ငံကို ကုန်ထုတ်လုပ်ရေးနှင့် ဆန်းသစ်စီးပွားရေး အချက်အချာ အဖြစ် တည်ဆောက်နေသည်။ ပထဝီ နိုင်ငံရေးတင်းမာမှုများရှိနေသည့် ကြားထဲမှာပင် ရုရှားသည်  အာရှနိုင်ငံတော်တော်များများ၏ အရေးကြီး လှသည့်  စွမ်းအင်နှင့် ကာကွယ်ရေးဆိုင်ရာ မဟာမိတ်အဖြစ် ဆက်လက်တည်ရှိနေသည်။ BRICS သည် ဘဏ္ဍာရေးစနစ်အသစ်များနှင့် ဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်မှုမူ‌ဘောင်များဖြင့် အနောက်ဦးဆောင်သည့် အဖွဲ့များကို ချိန်ခွင်လျှာညှိနေပြီ။ အာဆီယံနှင့် အာဖရိကတို့သည်လည်း  အထူးသဖြင့် ဒစ်ဂျစ်တယ်ကုန်သွယ်ရေး နှင့် အခြေခံအဆောက်အအုံဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်ရေးများပါဝင်သည့် အဓိက ဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်နေသည့် ဈေးကွက်များ အဖြစ် ရုပ်လုံးပေါ်လာနေသည်။

အရေးပါလှသည့် အချက်မှာ  ဆမ်ဆောင်း၊ BYD၊ Shopee ၊ နှင့် တစ်တော့ခ် ကဲ့သို့သော ကုမ္ပဏီများက  ဒေသတွင်း အားကောင်းမောင်းသန်ရှိမှုများ၊ ဒစ်ဂျစ်တယ်ကို ကျွမ်းကျင်နိုင်နင်းမှု၊ ပြင်လွယ်ပြောင်းလွယ် သော သံခင်းတမန်ခင်းများ မှတစ်ဆင့် အမေရိကန်တစ်နိုင်ငံတည်းကို ရောင်းချစရာမလိုတော့ဘဲ   ကမ္ဘာ့  အဆင့် လွှမ်းမိုးမှုကို ရယူနိုင်ကြောင်း  သက်သေပြနေခြင်းဖြစ်သည်။

အမေရိကန်တွင်ခြေချနိုင်ခြင်းက ကမ္ဘာ့အဆင့်အောင်မြင်မှုကို အာမခံသည်ဟူသော အတွေးအခေါ်က ခေတ်နောက်ကျသွားပြီ။ ယနေ့ခေတ်တွင် နယ်စပ်ဖြတ်ကျော် အီလက် ထရွန်းနစ်ကုန်သွယ်မှုများ၊ RCEP ကဲ့သို့သော ဒေသတွင်းပေါင်းစည်းပါဝင်မှုများ၊ တောင်-တောင် ပူးပေါင်း ဆောင်ရွက်မှုများနှင့်  ဗဟုဝင်ရိုး  ဇာတ်ကောင်များနှင့် တက်ကြွစွာ မိတ်ဖက်ပြုမှုများဖြင့် အမှတ်တံဆိပ်ဩဇာအရှိန်အဝါကို တည်ဆောက် ထူထောင်နိုင်ကြပြီဖြစ်သည်။ အစဉ်အလာဖြစ်သော အနောက်ဝင်ပေါက်များမှတစ်ဆင့် ဆိုသည်မှာ မလို အပ်တော့။

ထရမ့်၏ ဖြစ်နိုင်ချေရှိသော အခွန်ကိစ္စနောက်ပြန်ဆုတ်ခြင်းများက ယခုသတင်းခေါင်းစီးများဖြစ်နေသည်။ ယင်းက အချို့သော ပို့ကုန်နိုင်ငံများအတွက် ရေတို စိတ်သက်သာရာရသွားကောင်း ရသွားနိုင်သည်။ သို့သော် ရေရှည်မဟာဗျူဟာအတွက်မူ ရလိုက်သော သင်ခန်းစာက သိပ်ကိုရှင်းနေပါပြီ။  အမေရိကန် အပေါ်တွင်သာ လုံးဝပုံအော ဆောင်ရွက်ခြင်းသည် မဟာဗျူဟာအားနည်းချက်တစ်ခုဖြစ်လာနေသည်။

အာရှကုမ္ပဏီများသည် ယခုအခါတွင်

• ဒေသတွင်း ထောက်ပို့ကွင်းဆက်များ နက်ရှိုင်းစွာတည်ဆောက်ရမည်
• BRICS နှင့် အနောက်မဟုတ်သော အဖွဲ့များနှင့် ထိတွေ့ဆက်ဆံမှုလုပ်ရမည်
• RCEP နှင့် တောင်-တောင် စင်္ကြံကို အားပေးမြှင့်တင်ရမည်
• ဒစ်ဂျစ်တယ်ပထမ၊ ပလက်ဖောင်းအခြေပြု ကမ္ဘာပြုမှုတွင် ရင်းနှီးမြှပ်နှံ

အမေရိကန်ဈေးကွက်သည် ဆက်လက်ပြီးတော့ အရေးကြီးနေဦးမည်။ သို့သော် ကမ္ဘာလုံးဆိုင်ရာ ဩဇာ ရှိဖို့အတွက်တော့ လုပ်ပေးနိုင်စရာမရှိတော့။

မဟာဗျူဟာမြောက် အပိုင်းအစများနှင့် ဗဟုဝင်ရိုးအင်အားတို့၏ ခေတ်တွင် စစ်မှန်သော ကြံ့ကြံ့    ခံနိုင်စွမ်းသည်  အမေရိကန်တစ်နိုင်ငံတည်းကသာ လာဖြင်းမဟုတ်တော့ဘဲ မည်သည့်နေရာက  မဆို လာ   နိုင်သည်ကို လက်ခံကြရမည်။

ထရမ့်၏ ကုန်သွယ်ရေး ဟိုယိမ်း သည်ယိမ်းဖြစ်မှုများသည် လမ်းပြမြေပုံတစ်ခုမဟုတ်ပါ။ ယင်းသည် တကယ်တမ်းတော့ သတိပေးချက်ကြီးတစ်ခုဖြစ်သည်။  ယင်းတို့ကို ကျော်လွန်၍ တည်ဆောက်ထားသည့် ကုမ္ပဏီများသည် အနာဂတ်တွင် ရှင်သန်နိုင်ကြပါမည်။

Sources: World Bank (2023), Brookings Institution (2024), Asian Development Bank (2023)