“တူရကီကျော်ထောက်နောက်ခံပြုထားသည့် သူပုန်အုပ်စုက သမ္မတအာဆတ်ကိုဖြုတ်ချကာ ဆီးရီးယားနိုင်ငံအစီအစဉ်သစ်တစ်ခုတည်ဆောက်မည်ဟုစတင်ပြောလာချိန်တွင် ထိုအုပ်စု၏ ကာလရှည်ရန်သူ  တော်ဖြစ်ခဲ့သည့်အမေရိကန်ကျောထောက်နောက်ခံပြုကာ့ဒ်သူပုန်အဖွဲ့ရှေ့ရေးမည်သို့ဖြစ်မည်လဲ...”

၁၂ ဒီဇင်ဘာ ၂၀၂၄

News

ဆီးရီးယားသမ္မတ ဘာရှာအာဆတ်ကို ဖြုတ်ချခဲ့တဲ့ ဂျီဟတ်သူပုန်တွေက ဆီးရီးယားနိုင်ငံကို ညီညွတ်ပြီး အားလုံးပါဝင်တဲ့ နိုင်ငံတစ်နိုင်ငံအဖြစ်တည်ဆောက်လိုတယ်လို့ပြောလိုက်ပါတယ်။

ဒါပေမယ့် ၁၄နှစ်နီးပါးကြာမြင့်ခဲ့တဲ့ ပြည်တွင်းစစ်ကြောင့် အဲဒီစိတ်ကူးယဉ်မှုကို လက်တွေ့ကျင့်သုံးဖို့ အတွက်ကတော့ လွယ်ကူလိမ့်မှာမဟုတ်ပါဘူး။

အမေရိကန်ရဲ့ အနီးကပ်ဆုံးမဟာမိတ်ဖြစ်တဲ့ ဆီးရီးယားရဲ့ လူနည်းစု ကာ့ဒ်အတွက်ကတော့ ယခုလို အစီအစဉ်အသစ်တစ်ခုထဲဝင်ရောက်လာတာဟာ သူတို့အတွက် ပိုပြီး စိန်ခေါ်မှုတွေနှင့်ရင်ဆိုင်ရမယ့် အခြေအနေတစ်ခုဖြစ်နေပါတယ်။

Views

ဆီးရီးယားပြည်တွင်းစစ် တလျောက်မှာ ကာ့ဒ်လက်နက်ကိုင်တွေဟာ အမေရိကန်နှင့်မဟာမိတ်လုပ်ကာ  လက်နက်ကိုင်အဖွဲ့အမျိုးမျိုးကို တိုက်ထုတ်ခဲ့ပြီး အစ္စလမ်မစ်နိုင်ငံတော်အုပ်စု(အိုင်အက်စ်)ကိုလည်း နှိမ်နှင်းခဲ့ပါတယ်။ အဲဒီအပြင် ရေနံကြွယ်ဝတဲ့ ဆီးရီးယားအရှေ့ပိုင်းမှာလည်း အကြီးမားတဲ့ ကိုယ်ပိုင် အုပ်ချုပ်ခွင့်ရဒေသတစ်ခုကို ခွဲထုတ်ရယူခဲ့ကြပါတယ်။

ဒါပေမယ့် အာရပ်မဟုတ်တဲ့ အဆိုပါ ကာ့ဒ်တွေရဲ့အောင်မြင်ခဲ့မှုတွေက ယခုအခါ စိုးရိမ်စရာဖြစ်လာပါပြီ။  ကာ့ဒ်တွေရဲ့ ကာလရှည်ကြာရန်သူလည်းဖြစ်ပြီး တူရကီရဲ့ အကူအညီကိုရယူထားတဲ့ ဆွန်နီအာရပ် သူပုန်တွေဟာ အာဆတ်ကိုဖြုတ်ချနိုင်ခဲ့ပါတယ်။ ဆီးရီးယားနိုင်ငံအသစ်မှာ ကာ့ဒ်တွေအတွက် နေရာ တစ်ခုရဖို့အလွန်ခက်ခဲမှာဖြစ်ပြီး ပဋိပက္ခဟာ ဆက်လက်ရှည်ကြာသွားနိုင်တဲ့ အခြေအနေမှာရှိနေ ပါတယ်။

ပြီးခဲ့သည့်အပတ်က ဒမတ်စကတ်သို့ စီးနင်းဝင်ရောက်လာသည့် ဂျီဟတ်သူပုန်များသည် ကာ့ဒ်များကို ငြိမ်းချမ်းစွာ ချည်းကပ်ခဲ့ပါတယ်။ ဒါပေမယ့်  အရှေ့ပိုင်းက ဒီယာအယ်လ်ဇိုးမြို့မှာ အစိုးရတပ်   တွေရုပ် သိမ်းသွားပြီးသိပ်မကြာခင်မှာ အဲဒီသူပုန်တွေကပဲ ကာ့ဒ်သူပုန်တွေကို အကြမ်းဖက်မောင်းထုတ်ခဲ့ပါ တယ်။

မြောက်ပိုင်းမှာ တူရကီက ကျောထောက်နောက်ခံပေးထားတဲ့ သီးခြားခွဲထုတ်ရေးအတိုက်အခံတစ်ဖွဲ့ဟာ  ကာ့ဒ်တွေနှင့် နှစ်ပေါင်းများစွာ တိုက်ပွဲတွေဖြစ်နေခဲ့ပါတယ်။ သူတို့ဟာ မန်ဘစ်မြို့ကိုသိမ်းထားပါတယ်။  ပြီးတော့ ကာ့ဒ်ယာဉ်တန်းတစ်ခုကို တူရကီနိုင်ငံက လေကြောင်းတိုက်ခိုက်ခဲ့ပါတယ်။ အဲဒီယာဉ်တန်းဟာ အစိုးရရဲ့ လက်နက်တိုက်တွေက လုယူလာတဲ့ အကြီးစားလက်နက်တွေသယ်ဆောင်လာတာလို့ပြော ပါတယ်။

ကာ့ဒ်တွေက အဲဒီစိန်ခေါ်မှုတွေကိုရင်ဆိုင်ရင်းနှင့်ပင် ကာလရှည်ကြာကတည်းက အမေရိကန်ဆီက အကူအညီတွေရယူနိုင်ခဲ့ပါတယ်။ ဆီးရီးယားအရှေ့ပိုင်းမှာ အမေရိကန်တပ်သား ၉၀၀ခန့်ရှိနေပါတယ်။ အဲဒီဒေသမှာ အမေရိကန်တပ်တွေဟာ အစ္စလမ်မစ်သောင်းကျန်းသူတွေ ပြန်လည်ထကြွလာမှာကို ဟန့်တားနိုင်ဖို့ ကာ့ဒ်သူပုန်တွေကို ကူညီပေးနေခဲ့ပါတယ်။ ဒါပေမယ့် အဲဒီလုပ်ငန်းဟာလည်း သမ္မတ ဒေါ်နယ်ထရမ့်တက်လာရင် မသေချာတော့ပါဘူး။ ထရမ့်က ဆီးရီးယားနိုင်ငံမှာ အမေရိကန်ပါဝင်ပတ် သက်နေမှုအပေါ် မယုံမကြည်ဖြစ်နေခဲ့တာကြပါပြီ။

ကာ့ဒ်တွေ ဘယ်လိုအကျပ်အတည်းကြားထဲရောက်နေသလဲ၊ အနီးကပ်သုံးသပ်ပါမယ်။

ဆီးရီးယားနိုင်ငံထဲက အမေရိကန်မဟာမိတ် ကာ့ဒ်လက်နက်ကိုင်တွေဆိုတာ ဘယ်သူတွေလဲ

ကမ္ဘာပေါ်က အကြီးမားဆုံး နိုင်ငံမဲ့ လူနည်းစုအုပ်စုကြီးတွေထဲမှာ ကာ့ဒ်တွေလည်းပါဝင်ပါတယ်။ သူတို့  ဟာ လူဦးရေသန်း၃၀ခန့်ရှိနေပြီး တူရကီ၊အီရန်၊အီရတ်နှင့်ဆီးရီးယားနိုင်ငံပိုင်နက်တွေထဲမှာ ခွပြီးနေထိုင်  နေကြပါတယ်။ အဲဒီနိုင်ငံတွေအားလုံးမှာ သူတို့ဟာ လူနည်းစုဖြစ်နေပါတယ်။

မကြာခဏဆိုသလိုနှိပ်စက်မှုခံရလို့ အဲဒါတွေက ကာ့ဒ်တွေ လက်နက်ကိုင်ပုန်ကန်ထကြွအောင် မီးထိုးသလို  ဖြစ်ခဲ့တယ်လို့   ဆိုပါတယ်။

ဆီးရီးယားနိုင်ငံ ပြည်တွင်းစစ်စောစောပိုင်းကာလမှာ သူတို့ဟာ ကိုယ်ပိုင်အုပ်ချုပ်ခွင့်ရတဲ့ နယ်မြေတစ်ခု ဖဲ့ယူနိုင်ခဲ့ကြပါတယ်။ ဒါပေမယ့် သူတို့ဟာ အာဆတ်အစိုးရနှင့်ရော သူ့ကိုဖြုတ်ချခဲ့တဲ့ သူပုန်တွေနှင့်ရော ဘယ်တော့မှ တည့်အောင်မပေါင်းခဲ့ကြပါဘူး။

၂၀၁၄ခုနှစ်မှာ အိုင်အကစ်အုပ်စုက နိုင်ငံရဲ့ သုံးပုံတစ်ပုံသိမ်းပြီးတဲ့အချိန်က   အမျိုးသမီးတွေကိုပါနေရာ  ပေးတဲ့ လောကီဝါဒီသမား ကာ့ဒ်လက်နက်ကိုင်သူပုန်တွေဟာ အစွန်းရောက်တွေနှင့် အနိုင်မခံအရှုံးမပေး စစ်ပွဲဆင်နွှဲခဲ့လို့ အမေရိကန်တွေမျက်စေ့ကျသွားပြီး အားပေးကူညီမှုတွေစတင်ရရှိခဲ့ကြပါတယ်။

သူတို့ဟာ ဆီးရီးယားဒီမိုကရက်တစ်အင်အားစု ဆိုပြီးဖွဲ့စည်းခဲ့ကြပါတယ်။ သူတို့အဖွဲ့မှာအာရပ် တိုက်  ခိုက်ရေးသမားတွေလည်းပါဝင်လာပါတယ်။ အမေရိကန်ဦးဆောင်တဲ့လေကြောင်းတိုက်ခိုက်မှုတွေ၊ အမေ  ရိကန်အထူးတပ်ဖွဲ့တွေရဲ့အကူအညီကိုရယူခဲ့ပြီး သူတို့ဟာ အိုင်အက်စ်တွေကို ဆီးရီးယားနိုင်ငံရဲ့ နေရာ  ခပ်များများကနေ မောင်းထုတ်နိုင်ခဲ့ကြပါတယ်။ ၂၀၁၇ ခုနှစ်မှာ ကာ့ဒ်ဦးဆောင်တဲ့တပ်တွေဟာ အစွန်း  ရောက်တွေကိုယ်ပိုင်အုပ်ချုပ်နေတဲ့ ပိုင်နက်ရဲ့ မြို့တော်ဖြစ်တဲ့ ရက်ကာကို သိမ်းယူနိုင်ခဲ့ကြပါတယ်။

ဘာကြောင့် တူရကီတွေက ကာ့ဒ်တွေကို တိုက်ခိုက်နေသလဲ

ဆီးရီးယားဒီမိုကရက်တစ်အင်အားစုကို သူ့ရဲ့နယ်စပ်တွေအတွင်း ကာ့ဒ်တွေရဲ့ ဆယ်စုနှစ်များစွာအကြာ သူပုန် ထမှုတွေရဲ့ ချဲ့ထွင်မှုတစ်ခုလို့ တူရကီတွေက ရှုမြင်ထားခဲ့တာကြာပါပြီ။  သူတို့ဟာ အိုင်အက်စ်လိုပဲ နောက်ထပ် အကြမ်းဖက်အုပ်စုတစ်စုလို့ တူရကီက သဘောထားပါတယ်။ အဲဒါကြောင့် သူတို့ဟာ ဆီရီးယား နိုင်ငံအသစ်ထဲမှာ မပါဝင်သင့်ဘူးလို့ တူရကီကပြောထားပါတယ်။

ပြီးခဲ့တဲ့နှစ်များအတွင်း တူရကီဟာ ဆီရီးယားအမျိုးသားအင်အားစုလို့ သိထားတဲ့ တိုက်ခိုက်ရေး သမား  တွေကို လေ့ကျင့်ပေးပြီး ငွေကြေးနှင့်အကူအညီတွေပေးခဲ့ပါတယ်။ တူရကီနှင့်နယ်စပ်ထိတွေ့ နေတဲ့ ဆီးရီးယား မြောက်ပိုင်းကကာ့ဒ်တွေဆီကနေ နယ်မြေတွေ ရယူထိန်းချုပ်ဖို့ တူရကီက ကူညီပေး  ခဲ့ပါတယ်။ တူရကီ ကျောထောက်နောက်ခံပြုထားတဲ့ သူတို့ဟာ သူတို့ကိုယ်သူတို့ အာဆတ်ရဲ့ အတိုက်  အခံတွေအဖြစ် ပုံဖော်ထားကြပါတယ်။ အချို့သော ဝေဖန်သုံးသပ်သူတွေကတော့ သူတို့ဟာ အခွင့်အရေး  သမားတွေနှင့် ကာ့ဒ် မုန်းတီရေးသမားတွေဖြစ်တယ်လို့ ပြောကြပါတယ်။

ကာ့ဒ်တွေဟာ ယခုနှစ်ပိုင်းတွေအတွင်း ဆီးရီးယားအမျိုးသားအင်အားစုကို အာရုံစိုက်တိုက်ခိုက်ခဲ့ပါတယ်။  တူရကီနှင့်ကာလရှည် ဆက်ဆံရေးရှိထားတဲ့ ဒမတ်စကတ်က ခေါင်းဆောင်သစ်ဟာ ပိုပြီးရှည်လျားတဲ့ ရှေ့ပိုင်းစစ်မျက်နှာအသစ်တစ်ခု ထပ်ဖွင့်နိုင်ပါတယ်။

ဆီးရီးယားသူပုန်တွေက ကာ့ဒ်တွေကို ဘယ်လိုရှုမြင်ကြသလဲ

အယ်ကေးဒါးစစ်သွေးကြတစ်ဦးဖြစ်ခဲ့ဖူးပြီး အဲဒီအဖွဲ့နှင့် (၈)နှစ်ကြာ အဆက်ဖြတ်ထားခဲ့ပြီးဖြစ်တဲ့ အဘူ မိုဟာမက်အယ်ဂိုလာနီလို့သိကြတဲ့ အာမက်အယ်လ်ရှာရားဦးဆောင်တဲ့ အဓိက သူပုန်ခွဲထွက်အနေနှင့်  အာဏာရှင်လွတ်ကင်းတဲ့ ဆီးရီယားနိုင်ငံသစ်တည်ဆောက်လိုတယ်လို့ သူကပြောပါတယ်။ အဲဒီနိုင်ငံသစ် ဟာ ဘာသာပေါင်းစုံနှင့် လူနည်းစုတွေအတွက် အလုပ်လုပ်မယ်လို့သူကဆိုပါတယ်။

ကနဦးအနေအထားတွေကတော့ အပြုသဘောဆောင်ပါတယ်လို့ ဂျာမနီအခြေစိုက် ကာ့ဒ်လေ့လာရေးစင် တာအကြီးအကဲ နာဝမ်ခါလီက သုံးသပ်ပါတယ်။ နိုင်ငံတစ်လွှားမှာ သူတို့ရဲ့ လျင်မြန်လှတဲ့ ထိုးစစ်တွေ  လွန်ခဲ့တဲ့ နှစ်ပတ်ကစတင်ပြီးနောက် သူတို့ဟာ အလီပိုမြို့က ဆီးရီးယားဒီမိုကရက်တစ်အင်အားစု ထိန်းချုပ်ထားတဲ့ နယ်မြေနှစ်ခုကို သူပုန်တွေက ရှင်းလင်းနိုင်ခဲ့ပါတယ်။

“ ဆီးရီးယားဒီမိုကရက်တစ်အင်အားစုအပေါ် သူတို့က အဆိုးမပြောခဲ့တာ ဒါဟာ အပြုသဘောဆောင် တာပဲ” လို့သူကပြောပါတယ်။

သို့သော် အဲဒီခံယူချက်ကို သူတို့ဘယ်လောက်အထိတောင့်ခံထားမလဲဆိုသည်ကိုတော့ စောင့်ကြည့်ရပါ မယ်။ ဒီယာအဲလ်ဇိုးကို ဒီတစ်ပတ်ထဲ ဝင်ရောက်လာပြီးတဲ့နောက် အယ်ရှာရားအုပ်စုမှ စစ်သားတစ်ဦးက  သူတို့ဟာ ရာကာနှင့် ဆီးရီးယားအရှေ့ပိုင်းနေရာတွေဆီမကြာမီ တပ်ချီလာမယ်လို့ ဗီံဒီယိုတစ်ခုရိုက်ပြီး တင်ခဲ့ပါတယ်။ အဲဒါကြောင့် ကာ့ဒ်တွေနှင့် နောက်ထပ် တိုက်ခိုက်မှုတွေဖြစ်လာနိုင်ခြေမြင့်တက်လာ ပါတယ်။

အာဆတ်အလွန်နိုင်ငံရေးအစီအစဉ်ထဲ ကာ့ဒ်တွေပူးပေါင်းလာဖို့အတွက် သူပုန်တွေဟာ ကာ့ဒ်တွေနှင့် သဘောတူညီချက်အချို့ရရှိဖို့ ကြိုးစားလာနိုင်ပါတယ်။ ဒါပေမယ့် အဲသလိုသဘောတူဖို့က အရှေ့ပိုင်းမှာ ကာ့ဒ်တွေအတွက် ကိုယ်ပိုင်အုပ်ချုပ်မှုအဆင့်တစ်ခုခုကို သူပုန်တွေက လက်ခံဖို့ လိုအပ်လာပါလိမ့်မယ်။  အဲဒါဟာ ယခုအခါ ဆီးရီးယားရဲ့ အာဏာအပေးအယူမှာ အဓိကကျနေတဲ့ တူရကီအတွက် ဒေါသဖြစ်လာ နိုင်စရာရှိနေပါလိမ့်မယ်။

ထရမ့်အစိုးရက ကာ့ဒ်တွေကို ထောက်ခံမှာလား

အမေရိကန်စစ်တပ်ရဲ့ အရှေ့အလယ်ပိုင်းဆိုင်ရာ ထိပ်တန်းတပ်မှူးကြီးတစ်ဦးဖြစ်တဲ့ ကြည်းတပ်ဗိုလ်ချုပ် ကြီး အာရစ် ကာရီလာဟာ အင်္ဂါနေ့က ဆီးရီးယားမှာရှိတဲ့ ဆီးရီးယားဒီမိုကရက်တစ်အင်အားစုတွေနှင့် တွေ့ဆုံခဲ့ပါတယ်။ ဒါဟာ ဘိုင်ဒင်အစိုးရအနေနှင့် အာဆတ်အလွန်မှာ မဟာမိတ်တွေကို ကတိကဝတ် ထပ်ပြုလိုက်တဲ့သဘောဖြစ်ပါတယ်။

ဒါပေမယ့် အဲဒါဟာ ဇန်နဝါရီ ၂၀ ရက်နေ့မှာ ပြောင်းလဲသွားနိုင်ပါတယ်။

ထရမ့်ဟာ အရှေ့အလယ်ပိုင်းမူဝါဒနှင့်ပတ်သက်ပြီး အသေးစိတ်အနည်းငယ်သာ ချပြပါသေးတယ်။  သူဟာ ဒေသစစ်ပွဲတွေ အဆုံးသတ်ချင်တယ်။ အမေရိကန်ကို အဲဒီစစ်ပွဲတွေဆီကနေ ပြန်ထုတ်ချင်  တယ်လို့ပြောနေတာကလွဲပြီး ဘာမှအသေးစိတ်မပြောသေးပါဘူး။

အာဆတ်ဖြုတ်ချမခံရခင် အချိန်ပိုင်းကလေးအလိုမှာ ထရမ့်က ဆိုရှယ်မီဒီယာတစ်ခုမှာ စာရေးခဲ့ပါတယ်။ “ ဆီးရီးယားဟာ အရှုပ်အထွေးကြီးပဲ။ ပြီးတော့ ကျွန်တော်တို့ရဲ့မိတ်ဆွေလည်းမဟုတ်ဘူး။ ဆီးရီးယားနှင့် ပတ်သက်လို့ အမေရိကန်ပြည်ထောင်စုဟာ ဘာမှကိုမလုပ်သင့်ဘူး။ ကျွန်တော်တို့တိုက်စရာမဟုတ်ဘူး” လို့ ထရမ့်ကရေးခဲ့တာပါ။

ထရမ့်ရဲ့ အရင်သမ္မတသက်တမ်း ၂၀၁၉ခုနှစ်တုန်းက တူရကီတွေ ကျူးကျော်မှုမတိုင်ခင် ကာ့ဒ်တွေကို ထရမ့်ကစွန့်လွှတ်ခဲ့ဖူးပါတယ်။  ဒေသထဲက အဆုံးမရှိတဲ့စစ်ပွဲတွေမှာ အမေရိကန်ပတ်သက်မှုကိုရပ်ပစ် မယ်ဆိုတဲ့ သူ့ရဲ့ မဲဆွယ်ပွဲကတိကို ဖြည့်ဆည်းတဲ့အနေနှင့် ထရမ့်ကလုပ်ခဲ့တာဖြစ်ပါတယ်။

အဲသလိုလုပ်ခဲ့လို့ ထရမ့်ဟာ ကြီးမားတဲ့ အပြစ်တင်မှုတွေ ဝေဖန်မှုတွေ ခံခဲ့ရပါတယ်။ မဟာမိတ်တွေကို သစ္စာဖောက်သူလို့ ရီပတ်ဗလီကန်တွေက သူ့ကို စွပ်စွဲပါတယ်။ နောက်ပိုင်းမှာ ထရမ့်က သူ့အကြံကို ပြန်ရုပ်သိမ်းပေးခဲ့ရပါတယ်။ အရှေ့ပိုင်းက ရေနံတွင်းတွေလု့ခြုံရေးအတွက် ကျယ်ပြန်တဲ့မစ်ရှင်တွေကို  သူသဘောတူခဲ့ရပါတယ်။  တပ်တွေဟာ သူတို့ရှိတဲ့နေရာတွေမှာဆက်ထားခဲ့ရပြီး မဟာမိတ်ဖြစ်မှုကို ဆက်ထိန်းသိမ်းထားခဲ့ရပါတယ်။

ညီလတ်

America’s closest ally in Syria is losing ground as a new order takes shape by AP

@knl/ymg